Wat zijn de 3 belangrijkste symptomen van een burn-out?

Wanneer we spreken over een burn-out, kan je een hele waslijst aan symptomen opnoemen en afvinken. Veel van die symptomen zijn echter heel algemeen en kunnen ook op andere kwalen wijzen of op verschillende stadia van overprikkeling of stress. Om een burn-out snel en correct te herkennen, antwoord ik hier graag op de vraag: Wat zijn de 3 belangrijkste symptomen van een burn-out? Dit doe ik vanuit een Polyvagaal perspectief en met een vleugje celbiologie. De pijlers waarop Burn-Out Academy gegroeid is.

1. EXTREME VERMOEIDHEID

In geval van een burn-out voel je je zowel fysiek, emotioneel als psychisch uitgeput. De lichamelijke vermoeidheid is vaak het doorslagpunt waarop je merkt dat het ‘op’ is. Je wil nog wel voort maar je lichaam zegt overduidelijk ‘neen’. Je bent letterlijk niet meer vooruit te branden. Deze extreme vermoeidheid kan zich tonen als traagheid, bloed dat als stroop door je lichaam beweegt, niet uit je bed geraken ’s morgens, niet wakker raken ’s morgens, enz.

Als je je afvraagt: ‘Hoe voelt een burn-out lichamelijk?’, verwijs ik je graag door naar deze open brief aan de dierbaren van een burn-outer.

Waar komt deze vermoeidheid vandaan?
Voor je aan een burn-out aanbelandt bent, ging er echter een hele periode van fysieke, emotionele en/of psychisch belasting en uitputting aan vooraf. Deze voel je echter niet zo concreet daar je lichaam automatisch een tandje bijsteekt om de overbevraging aan te kunnen. Hiervoor doet het beroep op je sympathisch zenuwstelsel dat zorgt voor de aanmaak van de stresshormonen adrenaline en cortisol voor de levering van extra energie. Je hebt in deze fase jammer genoeg net het idee dat je de wereld aan kan.

Alleen komt het leven op stresshormonen met een hoge biologische kost. Je lichaam wil en kan dit niet volhouden op lange termijn. Als het gevaar (de overbevraging of het gevaar) niet voorbij gaat, zal je zenuwstelsel na verloop van tijd zelf beslissen om in een soort behoudstrategie of besparingsstand te gaan. Je gaat het gevaar nu als het ware uitzitten. Je lichaam gaat in spaarstand waarbij jij een soort verdoving ervaart om de overweldiging aan prikkels niet meer zo intens te hoeven beleven.

In de Polyvagaaltheorie noemen we deze toestand ‘collaps’ (ineenstorting), shutdown of dorsale vagale activatie. Soms wordt dit wel eens verward met de freeze-toestand maar dat is dan weer een schakering/hybride vorm in het hele spectrum van mogelijke zenuwstelselreacties. Meestal zien we bij de freeze-toestand een functionerende burn-out, functionele freeze of een burn-on.

Je cellen maken letterlijk weinig tot geen energie meer aan voor jou.
Om deze toestand van ‘behoud’ mogelijk te maken, veranderen je lichaamscellen hun werking. De mitochondria in jouw cellen gaan zich concentreren op verdediging ten koste van energieproductie. Dit is een mooie bescherming bij levensbedreiging maar nefast op lange termijn. De aangepast werking heeft namelijk als gevolg dat er 500 chemische processen in je cel niet naar behoren verlopen. (1) Dit kan uiteraard niet zonder gevolgen blijven op lange termijn.
Hoe dit proces precies werkt, lees je uitgebreid in mijn gratis ebook ‘Waarom blijf ik zo moe?‘

2. OVERWELDIGING

Een tweede kenmerk is een enorme overprikkeling of overweldiging. Je bent prikkelbaarder en je kan nog heel weinig verdragen. Je kan gevoelig worden voor voor lawaai, drukte, fel licht, bewegingen, te veel stemmen door elkaar of achtergrondgeluiden, geuren, enz. Zelfs de kleinste dagdagelijkse taak of een stofvlok op de grond kan je energie helemaal doen wegzakken.

Dit komt omdat je veerkracht weg is. De rek is er uit. Je hebt zo lang in ‘overdrive’ gefunctioneerd dat je lichaam biologisch uitgeput is. Elk mogelijk gevaar, is er nu één teveel daar je de capaciteit niet meer hebt om er het hoofd aan te bieden. Je zenuwstelsel reageert onmiddellijk met ‘verdoving’ op dit mogelijke gevaar om nog erger te voorkomen. Hoe klein ook. Sommigen spreken over kortsluiting in hun hoofd, anderen huilen sneller of dissociëren volledig. Deze overprikkeling leidt mee tot de enorme vermoeidheid.

Hoe langer je jezelf toch blijft pushen bij overweldiging, hoe meer signalen (drukte, geuren, taken, enz.) je emotionele brein zal onthouden en opslaan als ‘gevaar’ voor toekomstige referentie. De hoofdrolspeler in dit gevaar-geheugen voor de toekomst zijn je amygdale. Zij catalogeren al wat je meemaakt als ‘veilig’ of ‘gevaarlijk’ voor toekomstige referentie al naargelang de emoties en lichaamssensaties/-chemie die ze hierbij waarnemen. Dit is het mechanisme achter het steeds gevoeliger worden.

3. GEHEUGEN- EN CONCENTRATIEPROBLEMEN

De verdovende toestand waarin je zenuwstelsel je brengt bij deze dorsale activatie, laat zich ook merken in je brein. Je amygdala draait namelijk overuren en heeft hiervoor extra energie nodig. Deze haalt ze uit je voorste brein, je prefrontale cortex. Dit is het deel van je hersenen dat instaat voor logisch redeneren, werkgeheugen, plannen, besluiten nemen, enz.

Bij de dorsale activatie gaat er minder bloed naar je prefrontale cortex en dus ook minder zuurstof. Dit geeft je een gevoel van verdwaasdheid, verdoving, spaced out zijn, hersenmist en vertraging.

Door de verminderde werking van je prefrontale cortex verlies je o.a.

• je oriëntatie in tijd en ruimte
• het gewaarzijn van opties
• de capaciteit om bewust te kiezen
• executieve functies (denkfuncties om te kunnen functioneren in je dagdagelijkse leven)
• emotieregulatie
• afremming van ongepast gedrag of impulsen

Je bent niet lui of ongemotiveerd. Wilskracht gaat je ook niet helpen. Je brein mist gewoon de capaciteit om deze taken uit te voeren.

Zoals aan het begin van deze blogpost vermeld, zijn dit zeker niet alle symptomen van burn-out. Een getraind therapeut of je arts kan je helpen bij het ‘diagnostiseren’ van een burn-out. Verder vindt je nog heel wat intereassante blogs op onze website die je beslist verder kunnen helpen in het begrijpen van je burn-out of dorsale activatie.

Zelf je stressresponsen en de werking van je zenuwstelsel beter leren begrijpen? Neem dan eens een kijkje bij onze Polyvagaal Opleidingen. Deze kan je in persoon volgen maar deze kennis zit ook verweven in de online training START TO RELAX, die eigenlijk alles bevat van de theoriedag en praktijkdag.

Bronnen voor deze blogpost:
– Naviaux, R. K. (2014). Metabolic features of the cell danger response. Mitochondrion, 16, 7–17. https://doi.org/10.1016/j.mito.2013.08.006

Verwante blogartikels:
– 5 Tips voor een ontregeld brein bij Burn-out
– Wat is een Burn-out?
– De lichamelijke schade bij Burn-Out: het zit niet tussen je oren
– Waarom wilskracht niet altijd werkt

Foto’s: (Credit where credit is due)
– Karolina Grabowska
– Nataliya Vaitkevich