Maladaptieve copingstrategieën versus veilig geankerde hulpbronnen
Copingstrategieën verwijzen naar de verschillende strategieën en technieken die je gebruikt om om te gaan met stress, uitdagingen en moeilijke situaties. Ze helpen je om je emotionele en psychologische welzijn te behouden en veerkrachtig te blijven in tijden van tegenspoed. Een ander woord voor copingstrategieën is copingsmechanismen. Als je bepaalde copingstrategieën veelvuldig gebruikt, wordt het je persoonlijke copingstijl.
EMOTIEGERICHTE COPINGSTRATEGIEËN
Copingstrategieën worden vaak onderverdeeld in probleemgericht versus emotiegericht en vervolgens ook nog in adaptief versus maladaptief.
Probleemgerichte strategieën zijn gericht op het aanpakken van de oorzaak van je stressvolle situatie, terwijl de emotiegerichte strategieën gericht zijn op het omgaan met de emotionele reacties op die situatie.
In deze blogpost focussen we ons op de emotiegerichte strategieën. Welke strategieën gebruik jij om om te gaan met moeilijke emoties en situaties? Met andere woorden hoe reguleer jij je emoties?
MALADAPTIEVE COPINGSTRATEGIEËN VERSUS ADAPTIEVE COPINGSTRATEGIEËN
Adaptieve copingstrategieën zijn gezonde en effectieve manieren om stress te reguleren of er mee om te gaan. Maladaptieve copingstrategieën bieden tijdelijke verlichting maar kunnen op lange termijn schadelijk zijn. In weze houden ze je zenuwstelsel gewoon in een stressrespons én de onderdrukte emotie installeert zich ergens in je lichaam om op een later tijdstip alsnog te voorschijn te komen. Of als een onderliggend knagend gevoel met je mee te reizen zonder dat je er noch de vinger op kan leggen van waar het komt noch kan achterhalen wat het nodig heeft.
Om emoties te reguleren en stress los te laten heeft je zenuwstelsel VEILIGHEID nodig. Deze kan je bieden door adaptieve copingstrategieën te gebruiken. Dit zijn copingsmechanismen die tegemoet komen aan wat je lichaam op dat moment laat weten, nodig heeft en ondersteunt. Ik noem ze ook wel veilig geankerde hulpbronnen. Die hulpbronnen die je ventrale vagus langzaamaan terug activeren, het deel van je nervus vagus dat voor rust, ontspanning en veerkracht zorgt. Dit in tegenstelling tot de maladaptieve copingsmechanismen die gebruik maken van stressresponsen om je moeilijke emotie te lijf te gaan.
Voor de online cursus “Stressregulatie in moeilijke tijden” maakte ik onderstaand filmpje over de verschillende maladaptieve copingstrategieën en hun bijhorende stress-fysiologie. Heb je geen zin of tijd om te kijken, lees dan zeker verder onder het filmpje.
STRESS BESTRIJDEN MET STRESS?
Klinkt niet als het beste plan, nietwaar? Toch doen we het maar al te vaak. Sommige van onze copingsmechanismen zijn wolven in schaapskleren:
Onderdrukken, afreageren en controleren maken gebruik van de vecht-respons.
Rationaliseren, weglachen of de clown uithangen, vermijden, zelfopoffering en verdwijnen maken allemaal gebruik van de vlucht-respons.
Verdoven, relativeren, compenseren en ontkennen zijn allemaal uitdrukkingen van de freeze-respons of dorsale activatie. In bovenstaand filmpje geef ik je hier meer gedetailleerde uitleg over.
Hopelijk zie je al dat vechten, vluchten en bevriezen geen ontspanning brengen. Geen enkele van deze copingsstrategieën activeren of stimuleren je ventrale vagus. Geen enkele van deze strategieën brengt veiligheid in je zenuwstelsel.
ONBEWUST EN REACTIEF
Veel van deze mechanismen gebeuren onbewust en zijn daarom ook gewoon reactief. Actie (stress), reactie. Dit komt omdat veel van deze copingstrategieën ontstaan wanneer we klein waren. Meestal in onze kindertijd. Vaak zelfs al voor we taal hadden om dingen uit te leggen, te begrijpen of te benoemen. We hebben als kind, wanneer ons bewuste brein nog niet volledig ontwikkeld is, nu éénmaal minder hulpbronnen tot onze beschikking. We zijn nog volop aan het leren hoe dit leven in een menselijk lichaam werkt!
Helaas (en gelukkig!) worden al onze ervaringen opgeslagen voor toekomstig gebruik. We ontwikkelen door middel van ervaring. De opgeslagen ervaringen worden automatismen en huizen in ons onbewuste brein. Dat maakt enerzijds plaats vrij in ons denkende brein en we moeten dezelfde situaties niet elke keer opnieuw evalueren. Tijdswinst!
Als het om maladaptieve copingsstrategieën gaat, die zich nestelen in ons onbewuste brein, kunnen het blinde vlekken worden. Na veel herhalen, kunnen we zelfs gaan denken dat dit is wie we zijn. Dat deze manier van omgaan met emoties of moeilijke situaties nu eenmaal hoort bij wie we zijn. Het wordt dan een stukje van je identiteit. Beter gezegd; je gaat je er mee identificeren. Dit copingsmechanisme is niet wie jij bent. Het is een survival-deeltje van jou, dat af en toe zijn kop laat zien. Tot het gehoord, gezien en geheeld wordt.
VEERKRACHTIG EN IN FLOW DOOR HET LEVEN
Als je met veerkracht, minder stress en meer genot door het leven wil, is het belangrijk je emoties te erkennen. Ze durven leren voelen (als is het met mondjesmaat of met hulp) en luisteren naar hun boodschap.
Stress is communicatie. Je systeem ervaart iets als niet veilig en wil je dit laten weten. Hoe meer je deze communicatie kunt toelaten, horen en begrijpen hoe beter je gaat voelen wat je nodig hebt om je meest ontspannen, vervullende en veerkrachtige leven te lijden, volledig aanwezig in het hier en nu. Meer gezondheid volgt. Dat is een natuurlijk biologisch gevolg van deze staat!
MAKKELIJKER GEZEGD DAN GEDAAN
Dat klopt. Leren luisteren en leren reguleren van je emoties is een proces. Zeker als je dit niet gewoon bent. Of als er pijnlijke dingen boven komen. Wees dus mild voor jezelf en zonder oordelen. Zoek desnoods hulp als je overweldigd wordt.
In de video hierboven gaf ik je al een kort stappenplan mee om te schakelen van maladaptieve copingstrategieën naar veilig geankerde hulpbronnen alsook enkele voorbeelden van veilig geankerde hulpbronnen.
Wil je hier uitgebreider mee aan de slag? Dat kan bij mij via de online cursus “Stressregulatie in moeilijke tijden” of tijdens de praktijkdag “Polyvagaaltheorie in de praktijk” waarin ik je wegwijs maak in het reguleren van je zenuwstelsel op een veilige manier. Je maakt kennis met een scala aan veilig geankerde hulpbronnen (zowel lichamelijk als cognitief) en leert milder naar jezelf te kijken.
Verwante blogartikels:
– Een eenvoudige strategie om je stressreactie op alledaagse triggers te verminderen
Bronnen voor de video:
Peirce, Penny; Frequency – The power of personal vibration (boek)
Foto’s: (Credit where credit is due)
– Elina Sazonova
– Meruyert Gonullu
